
Anemi, dünya çapında yaklaşık 273 milyon insanı etkileyen yaygın bir küresel sağlık sorunudur. Bu durum büyük ölçüde, en yaygın beslenme eksikliği ve aneminin altında yatan en yaygın neden olan kronik demir eksikliğinden kaynaklanmaktadır.
Demir eksikliği düşük miktarda demire bağlı olarak kanın kırmızı hücrelerindeki azalmadır. Kansızlığın en sık görülen şekli budur. Demir, kanda oksijen taşıyan bir pigment olan hemoglobinin önemli bir parçasıdır.
Dünya Sağlık Örgütü’nün tanımlamasına göre anemi; hemoglobin (Hb) değerinin, 15 yaşın üstünde erkekte <13 g/dl, 15 yaşın üstünde ve gebe olmayan kadında <12 g/dl, gebelerde ise <11g/dl olarak tanımlanır. 1 ><11g/dl olarak tanımlanır.
Dünya nüfusunun yaklaşık %30’unda anemi görülmektedir. Bunun da yarısını demir eksikliği anemisi (DEA) oluşturmaktadır. Anne ve çocuk mortalitesini ve fiziksel performansı etkileyen major halk sağlığı problemidir. 0-5 yaş çocuklar, çocuk doğurma çağındaki ve hamile kadınlar risk altındadır. Çocuklarda kansızlığın birçok nedeni olmakla beraber, en sık görülen neden demir eksikliğine bağlı gelişen kansızlıktır. Demir eksikliğine bağlı kansızlık her yaş grubunda görülmekle beraber en sık 6 ay ile 2 yaş arasında çocuklarda görülür. Daha sonra ergenlikte görülmektedir. Bu yüzden özellikle kadınlarda ve çocuklarda olmak üzere, demir eksikliğinin önlenmesi ve tedavisi önemli bir halk sağlığı sorunudur. Semptomların olup olmadığına bakılmaksızın demir eksikliği anemisi veya anemi olmadan demir eksikliği tedavi edilmelidir. Çünkü altta yatan sebebi bulup demir depoları doldurulmadığı müddetçe uzak organ hasarı/iskemi ve aneminin progresyon riski mevcuttur. Demir eksikliği anemisi olan bazı hastalar semptomatik iken, bir kısmı asemptomatik seyredebilir.
Anemi; erişkinlerde halsizlik, güçsüzlük, başağrısı, egzersiz intoleransı, yorgunluk ve depresyon, çocuklarda nörogelişimsel gecikme, pika, huzursuz ayak sendromu gibi birçok belirti gösterebilir. Benzer belirtiler demir eksikliği olan ancak henüz anemi gelişmemiş bireylerde de görülebilir.
Demir Eksikliği (Kansızlık) Neden Olur?
Vücut tarafından düzenli olarak üretilmesi gereken demir miktarının azalmasının sonucu olarak demir eksikliği (kansızlık) oluşur. Bu sağlık sorunu, farklı sebeplerden kaynaklı olarak gözlenebilir.
Demir eksikliği genel olarak vücudun demire olan ihtiyacının artması, vücuda gerekenden daha az demir alınması veya oluşabilen herhangi bir demir kaybı sonucunda görülür.
Vücudun demire olan ihtiyacının artmasının nedenleri:
Hamilelik dönemi
Emzirme
Büyüme ve gelişme çağında bulunmak
Ergenlik dönemleri
Demir Eksikliği Belirtileri Nelerdir?
Çeşitli etmenlerin sonunda ortaya çıkan demir eksikliği, ilk aşamalarda fark etmek zordur. Ancak vücuttaki demir eksikliği arttıkça ve anemi durumu daha ağırlaştıkça belirtiler ve semptomlar yoğunlaşır. Bu semptomlar;
Ciltte solgunluk ve kuruluk
Ağız kenarlarında ve dudaklarda oluşan çatlaklar
Odaklanma sorun yaşama
Sık sık kulak çınlaması
Ayaklarda ve ellerde gözlenen karıncalanma, uyuşma
Kırılgan yapıda tırnak ve saçlar
Hızlı kalp atışı veya nefes darlığı
Baş ağrısı, baş dönmesi
Göğüs ağrısı
Sürekli halsizlik ve yorgunluk durumu
Saçlarda artan dökülmeler
Demir Eksikliği Anemisi Nasıl Önlenir?
Demir eksikliği anemisini tedavi etmek için doktorlar öncelikle bireyin demir takviyesi almasını önerebilir. Doktor ayrıca gerekli olan durumlarda bireyin demir eksikliğinin altında yatan nedeni de düzeltmek üzere farklı tedavi süreçlerine başlayabilir.
Demir eksikliği anemisini önlemenin normal şartlar altında en kolay ve etkili yolu, demir açısından zengin yiyecekleri tercih etmek ve bu sayede demir eksikliği anemisi riskini en aza indirmektir.
Demir emilimini artırmak için C vitamini içeren besinlerin tüketimini artırmak faydalı olabilir. Portakal ya da limon suyu gibi narenciye sularında doğal olarak bulunan C vitamini, bireyin sindirim sisteminin demiri daha iyi emmesine yardımcı olur. C vitamini biber, brokoli, çilek, domates, greyfurt, kavun, kivi, mandalina, portakal ve yeşil yapraklı sebzelerde yoğun olarak bulunur.
Demir eksikliği bir günde düzelebilecek bir durum değildir. Bireyin vücudundaki demir rezervlerini yenilemesi için en az birkaç ay süreyle demir takviyesi alması gerekli olabilir. Hatta vücuttaki demir deposunun tamamen dolması bir seneden fazla sürebilir. Ancak bireyler tedaviyi bir hafta kadar sürdürdükten sonra kendilerini daha iyi hissetmeye başlarlar.
Demirden Zengin Gıdalar:
Demir, birçok besinde doğal olarak bulunmaktadır. Hayvansal kaynaklı besinlerden alınan demir, bitkisel kaynaklı besinlerden alınan demire göre daha kolay emilir. Hayvansal kaynaklı besinlerde koyu kırmızı rengi hemoglobin sağlar. Etin rengi ne kadar koyu ise, demir miktarı o kadar yüksektir demektir. Örneğin; beyaz etlerde de koyu renkte olan hindi etinin demir oranı, tavuğa oranla daha yüksektir.
Kırmızı et, Balık, Yumurta, Hindi
Kuru baklagiller (mercimek, nohut, kuru fasulye)
Kuru üzüm, incir, kayısı,
Pekmez, Tahin helvası
Yağlı tohumlar (fındık, ceviz, badem gibi)
Yeşil sebzeler (roka, ıspanak, pazı, maydanoz, nane, brokoli, dereotu)
Demir Emilimini Azaltan Maddeler:
Fosfat, Karbonat
Çay, Kahve
Gazlı içecekler
Demir eksikliği dikkate alınmazsa, ciddi sağlık sıkıntılarının oluşmasına yol açabiliyor. Demir eksikliği anemisi semptomları taşıyan kişilerin erken tedavi olması oldukça önemli olduğundan, ertelemeden en yakın sağlık kuruluşuna başvurması gerekiyor. Demir eksikliği tanısının konulması için test yapılması, eğer bu tanı konulduysa altta yatan sebebi öğrenip daha iyi sonuçlar elde edebilmek için ek testler uygulanması gerekiyor. Düzenli tedavi ve rutin kontroller doğru sağlandığında, demir eksikliği, tedavi edilebilir bir anemi türüdür.
Comments