Günümüzde vitamin ve mineraller sıklıkla kullanılan ilaçlar olarak karşımıza çıkmaktadır. Tıbbi endikasyon olmaksızın vitamin kullanımı (akılcı olmayan ilaç kullanımı) kişilerin klinik patolojilerde hastalıklarının tedavisine uyumun azalmasına, ilaç etkileşimlerine, hastalıkların tekrarlamasına ya da uzamasına, bazı istenmeyen etkilerin görülme sıklığının ve dahası tedavi maliyetlerinin artmasına yol açabilmektedir.
Çoğu takviye supplementler güvenli dozlama talimatları listelenmiş olsa da, önerilenden daha fazlasını almak oldukça sık görülen bi durumdur.
Bilinen 13 vitamin, yağda çözünen ve suda çözünen olarak 2 kategoriye ayrılır.
Yağda çözünen vitaminler ve suda çözünen vitaminler
Suda çözünen vitaminler
Suda çözünen vitaminler vücuttan kolayca atılır ve dokularda kolayca depolanamaz. Yağda çözünen vitaminlerden daha fazla suda çözünen vitamin vardır.
Suda çözünen vitaminlere C vitaminine ve ek olarak 8 tane B vitamini içerir:
Vitamin B1 (tiamin)
Vitamin B2 (riboflavin)
Vitamin B3 (niasin)
Vitamin B5 (pantotenik asit)
Vitamin B6 (piridoksin)
Vitamin B7 (biyotin)
Vitamin B9 (folat)
Vitamin B12 (kobalamin)
Suda çözünen vitaminler depolanmayıp idrar yoluyla atıldığından, yüksek dozlarda alındığında bile sorunlara neden olma olasılıkları daha düşüktür.
Bununla birlikte, suda çözünen bazı vitaminlerin çok yüksek dozlarda alınması potansiyel olarak tehlikeli yan etkilere yol açabilir.
Örneğin, çok yüksek dozlarda B6 vitamini almak zamanla potansiyel olarak geri dönüşü olmayan sinir hasarına yol açabilirken, günde 2 gram gibi yüksek miktarlarda niasin alımı karaciğer sağlığını tetikleyebilir.
Yağda çözünen vitaminler
Suda çözünen vitaminlerin aksine, yağda çözünen vitaminler suda çözünmezler ve vücudunuzun dokularında kolayca depolanırlar.
Yağda çözünebilen 4 vitamin vardır:
Vitamin A
Vitamin D
Vitamin E
Vitamin K
Yağda çözünen vitaminlerin vücutta birikebileceği düşünüldüğünde, bu besinlerin suda çözünen vitaminlere göre toksisiteye yol açması daha olasıdır.
Nadir olmakla birlikte, çok fazla A, D veya E vitamini almak potansiyel olarak zararlı yan etkilere yol açabilir.
Alternatif olarak, yüksek dozlarda sentetik olmayan K vitamini almak nispeten zararsız görünmektedir, bu nedenle bu besin için bir üst alım seviyesi (UL) belirlenmemiştir.
Çok fazla vitamin almanın potansiyel riskleri
Gıdalar yoluyla doğal olarak tüketildiğinde, bu besinlerin büyük miktarlarda tüketilse bile zarar vermesi olası değildir.
Yine de vitaminlerin doz aşımı kolaydır ve bunun yapılması olumsuz sağlık sonuçlarına yol açabilir.
Suda çözünen vitaminleri fazla tüketmenin yan etkileri
Bazı suda çözünen vitaminler fazla alındığında tehlike taşıyan olumsuz etkilere neden olabilir.
Bununla birlikte, K vitaminine benzer şekilde, suda çözünen bazı vitaminlerin gözlemlenebilir bir toksisitesi yoktur ve bu nedenle belirli bir UL'si (üst alım seviyesi) yoktur.
Bu vitaminler arasında B1 vitamini (tiamin), B2 vitamini (riboflavin), B5 vitamini (pantotenik asit), B7 vitamini (biyotin) ve B12 vitamini (kobalamin) bulunur.
Bu vitaminlerin gözlemlenebilir bir toksisitesi olmamasına rağmen, bazılarının ilaçlarla etkileşime girebileceğini ve kan testi sonuçlarını etkileyebileceğini belirtmek önemlidir. Bu nedenle, tüm besin takviyelerine karşı dikkatli olunmalıdır.
Aşağıdaki suda çözünür vitaminler, yüksek dozlarda alındığında olumsuz yan etkilere neden olabileceğinden UL'leri belirlemiştir:
· Vitamin C. C vitamini nispeten düşük toksisiteye sahip olmasına rağmen, yüksek dozları ishal, kramplar, mide bulantısı ve kusma gibi gastrointestinal rahatsızlıklara neden olabilir. Günde 6 gramlık dozlarda migren oluşturabilir.
· Vitamin B3 (niasin). Nikotinik asit formunda alınırsa, niasin günde 1-3 gram gibi yüksek dozlarda tüketildiğinde yüksek tansiyon, karın ağrısı, görme bozukluğu ve karaciğer hasarına yol açabilir.
· Vitamin B6 (piridoksin). B6'nın uzun süreli aşırı tüketimi ciddi nörolojik semptomlara, cilt lezyonlarına, ışığa karşı hassasiyete, mide bulantısına ve mide ekşimesine neden olabilir ve bu semptomların bazıları günde 1-6 gram alımlarda ortaya çıkar.
· Vitamin B9 (folat). Supplement formda çok fazla folat veya folik asit almak zihinsel işlevi etkileyebilir, bağışıklık sistemini olumsuz etkileyebilir ve potansiyel olarak ciddi bir B12 vitamini eksikliğini maskeleyebilir.
Bunların, bu vitaminleri yüksek dozlarda alırken sağlıklı insanların yaşayabileceği yan etkiler olduğunu unutmayın. Sağlık sorunları olan kişiler, çok fazla vitamin alırsa daha ciddi reaksiyonlar yaşayabilir.
Örneğin, C vitamininin sağlıklı insanlarda toksisiteye neden olma olasılığı düşük olsa da, bir demir depolama bozukluğu olan hemokromatozlu kişilerde doku hasarına ve ölümcül kalp anormalliklerine yol açabilir.
Yağda çözünen vitaminleri aşırı tüketilmesinin yan etkileri
Yağda çözünen vitaminler vücudunuzun dokularında birikebildiğinden, özellikle uzun süreler boyunca yüksek dozlarda alındığında çok daha fazla zarar verebilirler.
Düşük toksisite potansiyeline sahip olan K vitamininin yanı sıra, yağda çözünen diğer üç vitamin, yüksek dozlarda zarar verme potansiyelleri nedeniyle üst alım seviyesine sahiptir.
Yağda çözünen vitaminlerin aşırı tüketimi ile ilgili bazı yan etkiler şunlardır:
· Vitamin A. A vitamini toksisitesi veya hipervitaminoz A, A vitamini açısından zengin yiyecekler yemekten kaynaklanabilirken, çoğunlukla takviyelerle ilişkilidir. Semptomları mide bulantısı, kafa içi basınç artışı, koma ve hatta ölümü içerir.
· Vitamin D. Yüksek dozda D vitamini takviyesi almaktan kaynaklanan toksisite, kilo kaybı, iştah kaybı ve düzensiz kalp atışı gibi tehlikeli semptomlara yol açabilir. Ayrıca organ hasarına yol açabilecek kan kalsiyum seviyelerini yükseltebilir.
· Vitamin E. Yüksek doz E vitamini takviyeleri kanın pıhtılaşmasını engelleyebilir, kanamalara neden olabilir ve hemorajik inmeye yol açabilir.
Çok fazla vitamin almak ölümcül olabilir mi?
Aşırı dozda vitaminden ölmek son derece nadir olmakla birlikte, vitamin toksisitesine bağlı ölüm vakaları bildirilmiştir.
Örneğin, hipervitaminoz A, 200 mg'ın üzerinde büyük bir doz A vitamini alınmasından veya önerilen günlük alımın 10 katından fazla kronik kullanımından kaynaklanabilir.
A vitamini toksisitesi, artan omurilik sıvısı basıncı, koma ve potansiyel olarak ölümcül organ hasarı gibi ciddi komplikasyonlara yol açabilir.
Ek olarak, uzun süreler boyunca günde 50.000 IU'dan fazla aşırı doz D vitamini almak, ölüme yol açabilen yüksek kan kalsiyum seviyelerine (hiperkalsemi) yol açabilir.
Diğer vitaminlerin aşırı dozda alınması da karaciğer hasarı gibi potansiyel olarak ölümcül yan etkilere neden olabilir.
Bu potansiyel ölümcül yan etkilerin, son derece yüksek dozlarda vitamin almakla ilişkili olduğunu unutmayın. Buna rağmen, herhangi bir diyet takviyesi tüketirken uzmanlar eşliğinde daima dikkatli olunmalıdır.
Vitaminler nasıl güvenli bir şekilde alınır?
İhtiyacınız olan besinleri almanın en iyi yolu, çok yönlü bir diyetle beslenmektir. Bununla birlikte, birçok insan çeşitli nedenlerle vitamin takviyesine ihtiyaç duyar. Besin destekleri, beslenmenin yeterli olmadığı durumlarda uzman önerisi ile kullanılması gereken ürünlerdir
Yaş, genetik bozukluklar, tıbbi durumlar ve diyet, belirli besin maddelerine olan ihtiyacı artırabilecek faktörlerdir.
Vitamin takviyeleri birçok kişi tarafından günlük olarak güvenli bir şekilde tüketilse de, çok yüksek dozlarda alınması olumsuz yan etkilere neden olabilir.
Bazı vitaminlerin aşırı dozda alınması ciddi komplikasyonlara ve nadir durumlarda ölüme bile yol açabilir.
Bu nedenlerden dolayı, vitaminleri sorumlu bir şekilde kullanmak ve doğru kullanım hakkında sorularınız varsa bir sağlık uzmanına danışmak önemlidir.
Comments